تغذیه انحصاري با شیرمادر
تغذیه انحصاری با شیرمادر به معنی دریافت فقط شیرمـادر در شش ماه اول زندگی توسط شیرخوار از مادر خود، دایـه و یـا شیردوشیده شده انسان بدون دریافت غذا و یا نوشیدنـی هـای دیگر به جز قطره یا شربت (ویتامین، دارو) و مکمل های معدنی میباشد.
تغذیه انحصاری با شیرمادر به مدت شش ماه ضـمـن تـامـیـن تمامی مواد غذائی و آب مورد نیاز شیرخوار، موجب سلامتـی و افزایش وزن و قد مناسب، دریافت روی و آهن کافی (در صورت تغذیه کافی مادر) و تکامل بهتر نوزاد می شود.
از طرفی به دلایل متعدد از قبیل: حفظ فواید تغذیه انحصـاری با شیرمادر، کاهش خطر بروز چاقی، پیشگیری از آلرژی، کاهش خطر بروز عفونت های گوارشی و تنفسی توصیه به شروع تغذیه تکمیلی قبل از سن شش ماهگی نشده است.
اثرات مفید تغذیه انحصاری با شیرمادر برای کـودکـان شـامـل کاهش خطر عفونت های گوش وگوارشی و تنفسی، بیماریـهـای آلرژیک، درماتیت آتوپیک و آسم، سندرم مرگ ناگهانی، کاهـش مرگ ناگهانی شیرخوار و ... می باشد.
همچنین تغذیه با شیرمادر نه تنها باعث سلامتی کودکـان مـی شود، بلکه برای مادران نیز مفید است از جمله مـی تـوان بـه کاهش سرطان های پستان، تخمدان و رحم، کاهش خونریزی و در نهایت کم خونی، پیشگیری از باروری زودرس، کاهش عـود بیماری آرتریت روماتوئید و MS، کاهش پـوکـی اسـتـخـوان، افسردگی و ... اشاره کرد.
در برابر فواید بی شمار تغذیه با شیرمادر موارد منع استفـاده از آن نادر است.
شیرمادر با ترکیبات منحصر به فرد آن از قبیل پـروتـئـیـن هـا، چربی ها، کربوهیدرات ها، ویتامینها، آنزیم ها، هورمون ها، آنتـی بادی ها و سلول زنده و خواص تغذیه ای و حفاظتی، سبب رشـد و نمو طبیعی و ایده آل در شیرخوار خواهد شـد. مـیـزان وزن گیری شیرخوارانی که تنها از شیرمادر تغذیه می شوند متفاوت از شیرخوارانی است که از شیرمصنوعی تغذیه میشوند. سرعت رشد آهسته تر و دریافت انرژی کمتر در آنها یک امر طبیعی اسـت و سبب تکامل بهتر و کاهش بیماری میشود. این شیرخواران در ٣ ماه اول زندگی وزن گیری بیشتر و سپس تا یک سالگی به مقدار کمتری وزن می گیرند. به طوری که در ٣ ماه اول روزانه ٢٦-٣١ گرم، در ٣-٦ ماهگی روزانه ١٧-١٨ گرم، در ٦-٩ ماهگی روزانـه ١٢-١٣گرم و در ٩-١٢ ماهگی روزانه ٩ گرم وزن می گیرند.
شیرخوارانی که از شیرمادر تغذیه می شوند دارای رشد و نـمـو فیزیولوژیکی با استاندارد طبیعی می باشند.
علائم کفایت شیر مادر
بهترین راه تشخیص کفایت شیـر مـادر وزن کـردن دورهای شیرخوار و رسم منحنی رشد او روی کارت رشد است.
در ٦ ماه اول زندگی، شیرخوار افزایش وزنی حـدود ٢٠٠-١٠٠ گرم در هفته دارد. اگر منحنی رشد شیرخوار بالارونده بـاشـد و اضافه وزن کودك کافی باشد، نشانگر کافی بودن شیر مادر است.
هشیار بودن، قدرت عضلانی مناسب و پوست شاداب نوزاد
تعداد ٦ کهنه مرطوب یا بیشتر در ٢٤ ساعت و داشـتـن ادرار کمرنگ از روز چهارم تولد به بعد.
اجابت مزاج ٣-٨ بار در ٢٤ ساعـت، کـه بعد از یک ماهگی ممکن است این دفعات کاهش یابد ، حتی هرچند روز یک بار ، یک اجابت مزاج نرم و حجیم داشته باشد بدون اینکه بیمار باشد.
نکات زیر دلیل براي ناکافی بودن شیر مادر نیست :
گریه زیاد شیر خوار: می تواند به علت خیس بودن کهـنـه، سرد یا گرم بودن، دود سیگار، تنهایی، لباس نامناسب، بیمـاری کودك، قولنج و ... باشد. زود به زود و مکرر شیر خوردن: شـیـر مادر آسان هضم می شود و به راحتی جذب مـی گـردد. لـذا شیرخوار زود به زود احساس گرسنگی می کند.
زمان دادن شیر از هر سینه مادر باید ١٥ تا ٢٠ دقیقـه طـول بکشد تا شیر خوار سیر شود. کم بودن شیر در روزهـای اول تولد: مقدار شیر روزهای اول (آغوز) کم است اما همین مـقـدار کم برای نوزاد کافی و ضروری می باشد.
کوچک بودن پستان ها: کوچک بودن پستان ها به مـیـزان تولید شیر ربطی ندارد، بلکه مکیدن مکرر پستان مادر مـوجـب تولید بیشتر می شود.
بعضی از نوزادان در روزهای اول تولد کـمـی وزن از دسـت میدهند که نباید بیشتر از ٧ تا ١٠ درصد وزن تولد باشد و باید در دو و حداکثر سه هفتگی، وزن تولد را به دست آورند.
این کاهش وزن در صورتی مجاز است که حال عمومـی نـوزاد خوب باشد و مشکل دیگر نداشته باشد.
راه هاي افزایش شیر مادر و تداوم شیر دهی
مکیدن مکرر شیرخوار و هم اتاقی مادر و نوزاد بلافاصله بعد از تولد ، داشتن تغذیه مناسب و عدم رژیم لاغری در ایـن دوران و اعتماد به نفس مادر و اطمینان خاطر مادر کـه مـی تـوانـد شیردهی موفقی داشته باشد.به تداوم شیردهی و افزایش شـیـر مادر کمک شایانی می کند.
خطرات استفاده از شیر مصنوعی عبارتند از :
- افزایش ابتلا به بیماری های تنفسی و گوارشـی (اسـهـال و استفراغ و دل دردهای قولنجی)، عفونت گـوش، عـفـونـت ادراری، مننژیت، اگزما، آسم و ...
- شیرخوار از فواید عاطفی تغذیه با شیر مادر و امنیـت روانـی ناشی از آن در دوران بلوغ محروم می شود و ایـن امـر در تکامل روانی و اجتماعی کودك در آینده اثر می کند
- شیر مصنوعی زود فاسد می شود.
- ضریب هوشی شیرخوار کاهش می یابد.
- چاقی ناشی از مصرف شیر مصنوعی زمینه ساز بیماری های قلبی و عروقی، مفصلی و دیابت در بزرگسالی است
- افزایش خطر ابتلا به کم خونی، سرطـان پسـتـان و تخمدان در مادر
- شیرمصنوعی مقرون به صرفه نیست.
خطرات استفاده از گول زنک یا پستانک و بطري
١.تداخل در گرفتن پستان مادر و سردرگمـی شـیـرخـوار در مکیدن و امتناع از گرفتن پستان و در نتیجه کاهش تـولـیـد شیر و در نهایت قطع شیر مادر
٢.افزایش خطر عفونت گوش میانی، تب و کولیک (دل درد)، اسهال و استفراغ، افزایش برفک دهان و پوسیدگی دندان
٣.تداخل در رشد طبیعی فک و دهان و رشد دندانی نامناسب و جفت نشدن دندان ها، وزن گیری ناکافی
٤.احتمال جداشدن لاستیک گول زنک و خفگـی و پـیـدایـش آلرژی به لاستیک آن
٥.افزایش احتمال حاملگی زودرس به دلیل کم شدن میل شـیـر خوار به مکیدن پستان
در صورت هرگونه مشکل در زمینه شیردهی به نزدیکترین مرکز بهداشت مراجعه نمایید. همچنین از طریق تماس با شماره زیر می توانید با ماما مسئول پیگیری بیمار پس از ترخیص جهت دریافت پاسخ سوالات خود ارتباط بگیرید.
با آرزوی سلامتی شما
جهت دسترسی به مطالب آموزشی بیشتر وارد سایت زیر شوید:
Pe-goodarz.ir
شماره تماس جهت ارتباط با واحد
آموزش به بیمار و پیگیری پس از ترخیص
035-36261085
داخلی 447
تهیه شده در:
واحد آموزش بیمارستان گودرز
پاییز 1402
