سل ریوي چیست ؟
آیا می دانید در هر ٤ثانیه یک نفر به بیماری سل مبتلا می شود؟ آیا می دانید در هر ١٠ ثانیه یک نفر در اثر ابتلا به بیماری سل می میرد؟ در حالیکه تمامی مرگهای ناشی از سل قابل پیشگیری است. سل یک بیماری عفونی واگیر دار شایع است که عامل آن نوعی میکروب به نام باسیل سل می باشد. محل اصلی بیماری ریه ها است ولی همه اعضای بدن می توانند به سل مبتلا شوند.
علائم بیماري :
علائم کلاسیک عفونت سل فعال عبارتند از:
- سرفه مزمن بیش از دو هفته با خلط یا بدون خلط
- درد قفسه سینه و تنگی نفس
راه انتقال :
بیماری سل از طریق عطسه، سرفه، خنده و صـحـبـت کردن فرد بیمار به دیگران منتقل می شود. بیماران مبتلا به سل ریوی معمولا دارای خلط مثبت هستند که با هـر بار سرفه به دیگران می توانند انتقال دهند.
سرفه در چنین فردی سبب ایجاد ذرات کوچک عفونی می شود که این ذرات از ترشحات تنفسی با قطری مـعـمـولا کمتر از ٥ میکرومتر و حاوی باسیل های سل تشکیل شـده اند.
هر سرفه قادر است تا ٣٠٠٠ ذره عفونی را تولید کند. ایـن ذرات همچنین می توانند از طریق صحبت کردن، عطسـه، تف کردن و آواز خواندن در هوا منتشر شده و مدت ها بـه صورت معلق در هوا باقی بمانند.
تابش مستقیم نور خورشید ظرف مدت ٥ دقیقه بـاسـیـل های سل را می کشد، اما این ارگانیسم ها می توانند مـدت ها در تاریکی هوا زنده بمانند.
به همین دلیل است که انتقال بیماری، عموماً در مـکـان های بسته صورت می پذیرد.
ذرات عفونی مذکور به قدری کوچکند که از مکانیسم های دفاعی برونش ها و مجاری تنفسی عبور کرده و آلوئل های ریوی (یعنی محلی که درآن تکثیر باسیل ها و عفونت آغاز می شود) راه می یابد.
دو عامل تعیین کننده میزان خطر مواجهه با میکروب سـل در یک فرد می باشد:
غلظت ذرات در هوای آلوده شده و طول مدتی که فـرد از آن هوا تنفس میکند.
سل از طریق غذا، آب، تماس جنسی، تزریق خون یا نیـش حشرات انتقال نمی یابد.
البسه، ظروف غذاخوری، در ودیوار در انتقال میکروب سل نقشی ندارند و نیازی به جداسازی بیمار نیست.
تشخیص :
تشخیص قطعی سل بر اساس انجام آزمایش سه نمونـه خلط در افراد مشکوك ( یعنی فردی با سرفه بیش از دو هفته ) می باشد
طرز تهیه نمونه خلط:
نمونه اول : در اولین مراجعه بیمار گرفته می شود.
نمونه دوم : در روز دوم از خلط صبحگاهی (منظـور از خلط صبحگاهی خلطی است که قبل از برخاستن فرد از بستر جمع آوری شده باشد) گرفته می شود.
نمونه سوم : در همان روز دوم بعد از چند ساعت از خلط صبحگاهی اخذ می شود.
اگر فرد در بیمارستان بستری است بهتر است هـر ٣ نمونه از خلط صبحگاهی گرفته شود. حجم مطلوب برای هر نمونه خلط ٣ تا ٥ میلی لیتر است بهتر است نمـونـه ها در محلی با تهویه مناسب ترجیحا در هوای باز جمـع آوری گردد.
نمونه ها باید در اسرع وقت به آزمایشگاه ارسال گردد.
پیشگیري:
بهترین راه پیشگیری از سل، درمان بیماران مسـلـول تحت نظارت مستقیم توسط کارمند بهداشتی است.
درمان بیماري سل:
بیماری سل دارای دو نوع درمان میباشد.
درمان کوتاه مدت (٦ ماهه) ، درمان طولانی مـدت (٨ ماهه)
در دو ماه اول دارو به صورت روزانه و با نظارت مستقیـم کارمند بهداشتی داده می شود. درمان یک فرد مبتلا به سل باعث جلوگیری از ابتلا به سایر افراد خواهد شد
راههاي پیشگیري:
ـ فرد مبتلا به سل ریوی خلط مثبت باید به مـدت دو هفته از زمان شروع درمان از ماسک استفاده نماید.
ـ تا زمانی که نتیجه آزمایش خلط فرد مبتلا بـه سـل ریوی خلط مثبت، منفی شود (پایان ماه دوم درمان) باید اخلاط خود را داخل دستمال ریخته و بسوزاند.
کودکان زیر ٦ سال منزل فرد مبتلا به سل ریوی خلط مثبت، که با بیمار در زیر یک سقف زندگی میکنند حتی در صورت نداشتن علائم بیماری سل، بایستی از داروی پیشگیری ایزونیازید به مدت شش ماه استفاده نمایند.
افراد دیگر منزل فرد مبتلا به سل ریوی خلط مثبـت، در صورت داشتن علائم بیماری سل، بایستی به واحـد بیماریهای نزدیکترین مرکز بهداشتی ـ درمانی، جـهـت انجام آزمایش خلط مراجعه نمایند.
کودکان در بدو تولد بایستی علیه بـیـمـاری سـل واکسینه شوند( واکسن ب ث ژ) و البته این مطلب بـه آن مفهوم نیست که آنها دیگر به بیماری سل مـبـتـلا نمیشوند.
نکات مهم :
نور مستقیم آفتاب در کشتن میکروب سل بسیار موثـر است، بنابراین اتاق بیمار طوری انتخاب شود که حداکثر آفتابگیری و تهویه مناسب را داشته باشد.
- در صورت ریختن خلط روی لوازم ویا کف زمین با مـاده ضدعفونی کننده مناسب نظیر ساولن شستشـو داده و تمیز شود.
- از تماس مستقیم بیماران با کودکان(مخصوصا نوزادان) در دو هفته اول درمان خودداری شود.
در ١٥ روز اول درمان چون بیماری هنوز قدرت سـرایـت دارد لذا بیماران بایستی :
این روشها باعث افزایش جریان خون در ناحیه زخم، پـاکسـازی عفونت، کاهش تورم و جلوگیری از چسبندگی زخم به بافت های زیرین و تقویت عضلات اطراف میشود و در نتیجه به ترمیم زخم و جلوگیری از عمیق شدن آن کمک می کند.
به هنگام عطسه و سرفه جلوی دهان خود را با دستمـال کاغذی بپوشانید. در محیط های بسته کمتر سـرفـه ، خنده، عطسه و صحبت نمایند و ماسک بزنند.
خلط خود را پس از خارج کردن از دهان در پـاکـت یـا دستمالی ریخته و سپس آن را بسوزانـنـد و اگـر در بیمارستان بستری هستید داخل سطل زباله عفونی اتـاق ایزوله تنفسی بیاندازید.
عوارض داروهاي ضد سل:
بی اشتهایی - تهوع- درد شکم، دردمفاصـل ،احسـاس سوزش در پاها، لکه های پوستی (همراه با تب یا بـدون تب،ادم، زخم مخاطی)، خارش،سرگیجه، زردی و هپاتیت، اختلال بینایی، گیجی، نارسایی کلیوی
در صورت مشاهده علائم فوق بایستی سریعا به پزشـک خود مراجعه نمایید.
با آرزوی سلامتی شما
جهت دسترسی به مطالب آموزشی بیشتر وارد سایت زیر شوید:
Pe-goodarz.ir
شماره تماس جهت ارتباط با واحد
آموزش به بیمار و پیگیری پس از ترخیص
035-36261085
داخلی 447
تهیه شده در:
واحد آموزش بیمارستان گودرز
پاییز 1402
